Σάββατο 7 Ιανουαρίου 2012

Ταξίδι στο χρόνο της «άλλης αριστεράς»


 

του Θανάση Τσακίρη

Α΄ μέρος

Τροτσκισμός

Εν αρχή εγένετο φως, δηλαδή ο Αρχειομαρξισμός. Αμέσως μετά την κρίση στο ΚΚΡ (Μπολσεβίκοι) και τη δημιουργία της Αριστερής ή Εργατικής Αντιπολίτευσης, εμφανίστηκε ομάδα στους κόλπους του ΣΕΚΕ που ήθελε να εκφράσει μια παρόμοια τάση στην Ελλάδα.[1]
Ήδη από το 1920 μια ομάδα με επικεφαλής τον Φραγκίσκο Τζουλάτι είχε αναπτύξει μια τάση να θεωρεί ότι πρέπει πρώτα να μορφωθεί ένας κύκλος επαναστατών και μετά να αναληφθεί δράση στο επίπεδο των μαζών και στα εργατικά σωματεία. Ο βασικός πυρήνας βρισκόταν αρχικά στον Πειραιά, όπου ο Τζουλάτι ήταν γραμματέας της Νεολαίας. Από το 1918 ως το 1923, η τάση Λιγδόπουλου-Τζουλάτι και της «Κομμουνιστικής Ένωσης» έδιναν μάχη «ενάντια στη δεξιά ρεφορμιστική και κεντριστική πτέρυγα του ΣΕΚ» στο πλαίσιο «ενός πλατύτερου διεθνούς φαινόμενου: την κρίση ανάπτυξης της Τρίτης Διεθνούς, μέσα από την οποία, κάτω από την ηγεσία του Λένιν, του Τρότσκι, και των Μπολσεβίκων, συσπειρωνόταν, ξεδιαλεγόταν και εκπαιδευόταν η παγκόσμια κομμουνιστική πρωτοπορία».[2] Το όνομα της ομάδας πάρθηκε από το περιοδικό Αρχείο Μαρξισμού που κυκλοφόρησε το 1923. Το 1926 άρχισε να ισχυροποιείται η ομάδα σε επίπεδο μελών και απέκτησε αρκετά συνδικαλιστικά στελέχη και μέλη με αποτέλεσμα η ομάδα να μετεξελιχθεί σε πολιτική οργάνωση που έπρεπε να ανοιχτεί στις μάζες. Αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε να την ελέγξει ο Τζουλάτι και όρισε «διάδοχό» του τον Δημήτρη Γιωτόπουλο που δεν ανήκε στον αρχικό πυρήνα. Επισημάνθηκε ότι ο « νέος ηγέτης, διορισμένος χωρίς να έχει προηγηθεί καμία δημοκρατική διαδικασία, παρουσιάζεται από τις πηγές ως συγκεντρωτικός, καλλιεργώντας ένα μύθο γύρω από μια αόρατη αρχή, την ‘Εργασία»’ που ήταν ουσιαστικά ο ίδιος μαζί με το δεύτερο στην ιεραρχία, ηθοποιό Γιώργο Βιτσώρη. Η πολιτική πρόταση του Γιωτόπουλου για το άνοιγμα της οργάνωσης ήταν η μετωπική σύγκρουση με το ΚΚΕ σε όλα τα επίπεδα».[3] Το 1929 αποσκοπώντας στην απόκτηση συγκεκριμένης και συνεκτικής ιδεολογικό-πολιτικής ταυτότητας άρχισε συνεργασία με την 4η Διεθνή (Διεθνής Αριστερή Αντιπολίτευση) και έπεισε τον Τρότσκι να τους αναγνωρίσει σε αντίθεση με την οργάνωση «Σπάρτακος» του σημαντικότερου μαρξιστή-τροτσκιστή της εποχής Παντελή Πουλιόπουλου. Η 4ης Διεθνής έθεσε ως όρους για την αναγνώριση αυτή: τερματισμός της βίας, λειτουργία ως Αριστερή Αντιπολίτευση αντί της δημιουργίας νέου κόμματος, δημοκρατικός συγκεντρωτισμός με έμφαση στη δημοκρατία. Έτσι, μετονομάστηκε από Ένωση Διεθνιστών Κομμουνιστών από συνέδριο σε Κομμουνιστική Οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδος - Αρχειομαρξιστών (ΚΟΜΛΕΑ).[4] Ο Γιωτόπουλος, παίρνοντας το ψευδώνυμο Witte, έγινε μέλος της Γραμματείας και κάποια στιγμή γραμματέας της ΔΑΑ.[5]
Το 1930 το Αρχείο (ΚΟΜΛΕΑ) διασπάστηκε. Ορισμένοι από όσους έφυγαν ή διαγράφτηκαν εντάχθηκαν στο ΚΚΕ. Άλλοι εντάχθηκαν στην οργάνωση «Σπάρτακος» στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο ο Π. Πουλιόπουλος. Ο Μιχάλης Ράπτης (ο μετέπειτα γραμματέας της 4ης Διεθνούς με το ψευδώνυμο Πάμπλο) με μια ομάδα μελών και στελεχών του Αρχείου ίδρυσαν την Κομμουνιστική Ενωτική Ομάδα (ΚΕΟ) με πιο τροτσκιστικά χαρακτηριστικά. Ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά: Σε αντίθεση με το Σταλινισμό που αποτελεί την ιδεολογία του κυρίαρχου κοινωνικού μπλοκ της κρατικής-κομματικής γραφειοκρατίας επί του προλεταριάτου και της λογικής του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα», ο τροτσκισμός θεωρεί ότι πρεσβεύει τον «προλεταριακό διεθνισμό» και την πιο αυθεντική εκδοχή της «δικτατορίας του προλεταριάτου» με βάση την αυτό-χειραφέτηση της εργατικής τάξης και την δημοκρατία των μαζών. Ο Τρότσκι και η 4η Διεθνής θεωρούσαν την ΕΣΣΔ (και αργότερα το ανατολικό μπλοκ των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και την Κίνα) ως «παραμορφωμένο εργατικό κράτος» που έχει τα οικονομικά θεμέλια του σοσιαλισμού (κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής) και ότι, για το λόγο αυτό, χρειαζόταν μια νέα «πολιτική επανάσταση» που θα αποκαθιστούσε την πραγματική εξουσία του προλεταριάτου. Απορρίπτεται η θεωρία των σταδίων και υιοθετείται η στρατηγική της «διαρκούς επανάστασης» και της κοινωνικής επανάστασης στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες μέσω της μαζικής δράσης της εργατικής τάξης.
Με την ΚΕΟ ήρθε σε επαφή ο Άγις Στίνας, πριν ακόμη διαγραφεί από το ΚΚΕ. Ύστερα από μια κοινή συνδιάσκεψη αποφασίζουν τη συγκρότηση μιας ιδιαίτερης ομάδας με τίτλο «Λενινιστική Αντιπολίτευση του ΚΚΕ» (ΛΑΚΚΕ), με επικεφαλής τριμελή επιτροπή από τους Μ. Ράπτη, Εργίνο και Α. Στίνα, εβδομαδιαίο όργανο τη "Σημαία του Κομμουνισμού" και θεωρητικό περιοδικό τη "Διαρκή Επανάσταση", που υιοθετεί τον τροτσκισμό. Ο Στίνας, ευθύς μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και τη νίκη του Λαϊκού Κόμματος στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933, στη «Σημαία του Κομμουνισμού» δημοσίευσε ένα σημαντικό άρθρο, στο οποίο για πρώτη φορά διαπιστώνει οριστικά ότι η Γ' Διεθνής και τα τμήματά της, από όργανα αγώνα της εργατικής τάξης για την απελευθέρωσή της και την πρόοδο της ανθρωπότητας, έχουν μετατραπεί σε εχθρούς. Το άρθρο αυτό προκάλεσε συζήτηση και κρίση στο εσωτερικό της ΛΑΚΚΕ. Οι περισσότεροι με επικεφαλής τον Μ. Ράπτη ανέλαβαν την υπεράσπιση της Γ΄ Διεθνούς εναντίον των επικρίσεων και το όλο θέμα πήρε τέτοιες διαστάσεις που οδήγησε σε διάσπαση της ομάδας, που, τελικά, διαλύθηκε και προσχώρησε στον «Σπάρτακο». Κατά τα τέλη του 1934, η ΚΟΜΛΕΑ υφίσταται νέα διάσπαση καθώς μια ομάδα με επικεφαλής τον Γ. Βιτσώρη που εκπροσωπεί την πιο αριστερή τάση, υποστηρίζει απόψεις παρόμοιες με αυτές του Α. Στίνα, ο οποίος έρχεται σε επαφή με την ομάδα. Αμέσως εκλέγεται προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή, εκδίδεται εβδομαδιαία εφημερίδα με τίτλο «Μπολσεβίκος» και προκηρύσσεται συνέδριο για την οριστική συγκρότηση της ομάδος. Ο Στίνας εκλέγεται μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και απ' αυτήν εκλέγεται μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Την 1η Μαρτίου 1935 ξέσπασε το κίνημα των βενιζελικών κατά της κυβέρνησης των λαϊκών. Στην ομάδα «Μπολσεβίκος» δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα, ως προς τη φύση, τα αίτια και τις συνέπειες αυτού του κινήματος. Και ενώ αποφασίστηκε η σύγκληση έκτακτης συνδιάσκεψης για την επίλυση των εσωτερικών ιδεολογικών διαφωνιών, η σχηματισθείσα «φράξια» των αντίθετων προς τις «ορθές» αριστερές απόψεις των Γ. Βιτσώρη και Α. Στίνα μελών, ως επί το πλείστον παλιών στελεχών, διέσπασε την ομάδα, αποχώρησε και προσχώρησε στην οργάνωση του Πουλιόπουλου, ενώ ένα μέρος της τελευταίας αυτής προσχώρησε στον «Μπολσεβίκο» (Σκαλαίος, Μακρής, Βερούχης, Εργίνος κ.ά.), στον οποίο το σύνολο σχεδόν των νέων μελών παρέμεινε πιστό. Στη συνέχεια, η σχηματισθείσα νέα ομάδα πήρε τον τίτλο Κομμουνιστική Διεθνιστική Ένωση (ΚΔΕΕ), το δημοσιογραφικό της όργανο ονομάστηκε «Εργατικό Μέτωπο», και παρέμεινε το μοναδικό ανεγνωρισμένο τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης (Λίγκας) στην Ελλάδα και ανέπτυξε, υπό την ηγεσία του Α. Στίνα, δράση μέχρι και το 1977. Κατά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Στίνας αντιτίθεται στον "ενδο-ιμπεριαλιστικό" πόλεμο από τις φυλακές της Ακροναυπλίας, όπου κρατείται, μαζί με πέντε μέλη της ομάδας του και εννιά μέλη της ομάδας Πουλιόπουλου (Ενιαία Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας, ΕΟΚΔΕ), και έρχεται σε σύγκρουση με τη γραμμή του ΚΚΕ.
Ο Νέος Δρόμος συνενώθηκε στα 1937 με την ΟΚΔΕ στην Ενιαία ΟΚΔΕ (ΕΟΚΔΕ). Οι δύο τροτσκιστικές οργανώσεις, ΚΔΕΕ και ΕΟΚΔΕ, επιχείρησαν αποτυχημένα να ενωθούν το 1939 μέσα στην Ακροναυπλία. Στο ιδρυτικό συνέδριο της νέας Διεθνούς η πρώτη αντιπροσωπεύτηκε με τον Βιτσώρη και η δεύτερη με τον Ράπτη. Γενικά, οι περισσότερες τροτσκιστικές ομάδες στάθηκαν αρνητικές απέναντι στο ΕΑΜ λόγω της πατριωτικής (κατ’ άλλους «εθνικιστικής») του αναφοράς. Ο σημαντικότερος όλων των τροτσκιστών Π. Πουλιόπουλος (ηγέτης του Σπάρτακου) βρέθηκε στο στόχαστρο τόσο της δικτατορίας Μεταξά που τον εξόρισε όσο και των ιταλικών αρχών κατοχής. Τον Ιούνιο 1943 δικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε από τους αξιωματικούς του αποσπάσματος και όχι από τους στρατιώτες στους οποίους απευθύνθηκε στα ιταλικά προτρέποντας ως προλετάριους και αντιφασίστες να κάνουν το καθήκον τους και να μην εκτελέσουν την απόφαση. Παράλληλα, αρχίζει η δίωξη των τροτσκιστών από τη σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ. Οι Αρχειομαρξιστές και τροτσκιστές του Αγρινίου δημιούργησαν τοπική οργάνωση του ΕΑΜ και ήταν στην πλειοψηφία τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και ειδικότερα από τα Αλάτσατα.. Ο Άρης Βελουχιώτης κάλεσε τα ηγετικά στελέχη τους στο Καρπενήσι όπου ήταν η έδρα του ΕΛΑΣ για διάλογο «συντονισμού δράσης. Όμως, το ΚΚΕ είχε άλλες σκέψεις ενόψει της πολιτικής προσέγγισης με τις αστικές πολιτικές δυνάμεις (κυβέρνηση Καϊρου) στην Καζέρτα και στο Λίβανο, κάτι που υποψιάζονταν τόσο ο Βελουχιώτης όσο και ο ηγέτης των αγρινιωτών τροτσκιστών Τάσου Αναστασίου. Εκεί τους περίμεναν στελέχη του ΚΚΕ και τους εκτέλεσαν.[6] Μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 1944 έγιναν εκτελέσεις τροτσκιστών στην Αθήνα και τον Πειραιά από την ΟΠΛΑ. Στο Αγρίνιο επενέβησαν τα τοπικά στελέχη του ΚΚΕ και εμπόδισαν την επέκταση των διώξεων.
Συνεχίζεται….

[1] Για ξεκίνημα της μελέτης θα πρέπει κανείς να διαβάσει το βιβλίο του Αγγέλου Ελεφάντη (1976)Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης. ΚΚΕ και αστισμός στο Μεσοπόλεμο, Αθήνα: Εκδ. Θεμέλιο. Σημαντικό είναι επίσης το βιβλίο του Robert J. Alexander (1991) International Trotskyism 1929-1985: A Documented Analysis of the Movement. Durham, NC: Duke University Press. Το κεφάλαιο για τον ελληνικό τροτσκισμό θα το βρείτε στην ιστοσελίδα http://www.marxists.org/history/etol/writers/alex/works/in_trot/greece.htm
[2] Συλλογικό (1980) «Τα Αρχεία Τρότσκι για την Ελλάδα. Πώς γεννήθηκε το Αρχειομαρξιστικό Κίνημα», Αφιέρωμα: Λεόν Τρότσκι και Ελλάδα, «Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση» Νο 19-20 (Γενάρης-Απρίλης 1980) http://www.marxistbooks.gr/arxeio_d.htm
[3] Η σύγκρουση της «φαλτσέτας» (λόγω της κυριαρχίας των Αρχειομαρξιστών στο Σωματείο των τσαγκαράδων) με τους συνδικαλιστές του ΚΚΕ (που έφεραν πιστόλια) ήταν τόσο σφοδρή ώστε από αυτές να υπάρξουν δύο δολοφονίες Αρχειομαρξιστών. Εκτός από τους τσαγκαράδες οι Αρχειομαρξιστές κυριάρχησαν στους οικοδόμους, στους ζαχαροπλάστες και τους αρτεργάτες, και προσωρινότατα στους φοιτητές κ.ά Είχε ελάχιστη επιρροή στο αναπτυσσόμενο βιομηχανικό προλεταριάτο, στο καπνεργατικό κίνημα είχε μεγάλη επιρροή μόνο στο Αγρίνιο Περίπου 130 μέλη (!), ενώ δεν συνδέθηκε με τους πρόσφυγες από τη Μικρασία και τον Πόντο, όπως το ΚΚΕ.
[4] Αντιρρήσεις εκφράστηκαν για την ύπαρξη τίτλου Ένωση Διεθνιστών Κομμουνιστών: Μπενάκης Θεόδωρος «Για μερικές ανακρίβειες στην ιστορία του εργατικού κινήματος» http://library.panteion.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/2605/1/benakis_tetradia_10.pdf
[5] Για μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή στον ελληνικό τροτσκισμό του μεσοπολέμου, βλ. Κώστας Παλούκης, "Η οργάνωση «Αρχείο του Μαρξισμού», όψεις και τάσεις της ιδεολογίας, της πολιτικής και των δομών χειραφέτησης της ελληνικής εργατικής τάξης στον μεσοπόλεμο, διπλωματική εργασία, διδ. Χατζηιωσήφ Χρήστος, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Κώστας Παλούκης, «Το αρχείο Νίκου Σύριγγα και οι αρχειομαρξιστές».Δημήτρης Κατσορίδας: «Οι αρχειομαρξιστές».
Κώστας Παλούκης, "Συνδικαλιστικές πρακτικές και πολιτική οργάνωση των εργατικών στρωμάτων την περίοδο 1927 - 1934, η περίπτωση των Αρχειομαρξιστών", ανακοίνωση στον Μνήμωνα, Τετάρτη 11 Μαρτίου 2009.




Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)