"Οι ομάδες που εμφανίζουν τα υψηλότερα επίπεδα σκέψεων αυτοκτονίας είναι οι άνδρες, οι έγγαμοι, οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι κάτοικοι Αττικής και οι άνεργοι"
Συνέντευξη στον ΒΑΣΙΛΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟ στην ΑΥΓΗ : 23/10/2011
Μείζον θέμα σε μία κοινωνία σαν την ελληνική, η οποία πλήττεται σφόδρα από την οικονομική κρίση, αποτελεί η κατάθλιψη και οι συνέπειές της, μεταξύ των οποίων οι σκέψεις αυτοκτονίας. Η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνη του ελληνικού προγράμματος για την καταπολέμηση του στίγματος των ψυχικών διαταραχών "Αντι - Στίγμα", Μαρίνα Οικονόμου - Λαλιώτη, μιλά σήμερα στην "Αυγή" της Κυριακής, με αφορμή την πρόσφατη σχετική έρευνα που διενήργησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ), και συστήνει μεταξύ άλλων την επένδυση πόρων σε ενεργά προγράμματα για την αγορά εργασίας και την ψυχοκοινωνική στήριξη.
* Ποια είναι τα βασικά ευρήματα των ερευνών τις οποίες διενεργήσατε;
Θα πρέπει, κατ’ αρχάς, να υπογραμμίσουμε πως, από τη σύγκριση μεταξύ των αποτελεσμάτων των δύο διατμηματικών μελετών, του 2009 και του 2011, το βασικό εύρημα που προκύπτει είναι η αύξηση της επικράτησης ενός μηνός του μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου από 6,8% το 2009 σε 8,2 το 2011, δηλαδή μια ποσοστιαία μεταβολή που ξεπερνάει το 20%. Ένα άλλο σημαντικό εύρημα είναι η αύξηση του αυτοκτονικού ιδεασμού από 5,2% το 2009 σε 6,7% το 2011, δηλαδή μια ποσοστιαία μεταβολή του ύψους 28,4%. Πολύ χαρακτηριστική, επίσης, ειδικότερα σε συνάρτηση με τα παραπάνω, είναι και η μεγαλύτερη του 20% ποσοστιαία μεταβολή στα ευρήματα που αφορούν το μέγεθος του πληθυσμού που αντιμετωπίζει οικονομική δυσχέρεια: από 13,7% το 2009 σε 20% το 2011.
Σε μια αυτόνομη ανάλυση των αποτελεσμάτων της μελέτης του 2011, θα πρέπει να σημειωθεί η στατιστικά σημαντική σχέση που προκύπτει ανάμεσα στην οικονομική δυσχέρεια και το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, καθώς και τον αυτοκτονικό ιδεασμό. Συγκεκριμένα, το 20,9% των ατόμων που αντιμετωπίζει υψηλή οικονομική δυσχέρεια πληροί τα διαγνωστικά κριτήρια του μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου??? κάτι που ισχύει μόνο για το 6,2% των ατόμων που αντιμετωπίζουν χαμηλή οικονομική δυσχέρεια. Ένα παρεμφερές μοτίβο φαίνεται να ακολουθεί και η σχέση υψηλής οικονομικής δυσχέρειας με τον αυτοκτονικό ιδεασμό: χαρακτηριστικά το 21,2% των ατόμων με υψηλή οικονομική δυσχέρεια αναφέρθηκε σε σκέψεις αυτοκτονίας κατά τον μήνα που προηγήθηκε της έρευνας, ποσοστό σχεδόν τριπλάσιο από το αντίστοιχο των ατόμων που αντιμετωπίζουν χαμηλή οικονομική δυσχέρεια (7,4% αναφέρθηκαν σε σκέψεις αυτοκτονίας). Φαίνεται ότι η κρίση, έτσι όπως εξελίχθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, υπονομεύει και τις πιο απλές βεβαιότητες της ζωής, αλλά μέσα από την οδό της αυτοκτονίας, και την ίδια τη ζωή.
* Έχετε την αίσθηση ότι ανατρέπεται η χαμηλή θέση της Ελλάδας στη διεθνή κατάταξη των αυτοκτονιών ή αυξητικές τάσεις του φαινομένου παρατηρούνται διεθνώς;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποιεί επίσημα ότι η παγκόσμια οικονομική κατάσταση, με τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις της και στο ατομικό αλλά και στο συλλογικό επίπεδο, οδηγεί σε έξαρση του αριθμού των αυτοκτονιών. Βεβαίως, ο βαθμός στον οποίο η οικονομική κρίση επιδρά στην ψυχική υγεία εξαρτάται και από τα μέσα πρόληψης που υιοθετούν οι διάφορες χώρες. Σε μελέτη που έγινε σε 26 χώρες της Ευρώπης για το διάστημα 1970 - 2006 βρέθηκε ότι κάθε αύξηση 1% στην ανεργία συνοδεύτηκε από αύξηση 0.8% στις αυτοκτονίες στις ηλικίες κάτω των 65 ετών. Βρέθηκε, όμως, ταυτόχρονα ότι τα αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας δεν είχαν ουσιαστική επίπτωση στα ποσοστά των αυτοκτονιών, αν, παράλληλα, αυξάνονταν οι δαπάνες σε ενεργά προγράμματα στήριξης για την αγορά εργασίας, αλλά και γενικότερης ψυχοκοινωνικής στήριξης. Όσον αφορά την Ελλάδα, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν στην εγκυροποίηση των καταγραφών των αυτοκτονιών, τα τελευταία στοιχεία που έχουμε από τον ΠΟΥ για τον αριθμό αυτοκτονιών στη χώρα μας αφορούν το 2009 και ανέρχονται σε 3,5 αυτοκτονίες ανά 100.000 άτομα. Το υπουργείο Υγείας πρόσφατα ανέφερε πως το 2010 ο αριθμός των αυτοκτονιών ανήλθε στις 6,5 ανά 100.000 άτομα??? αν αυτός ο αριθμός αντανακλά την πραγματικότητα, οι διαστάσεις του προβλήματος είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές.
* Διαπιστώνετε συσχετισμούς του αυτοκτονικού ιδεασμού με συγκεκριμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης, το εισόδημα, το εύρος της κοινωνικής δικτύωσης;
Πράγματι, ο αυτοκτονικός ιδεασμός φαίνεται να συσχετίζεται με ορισμένα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, οι ομάδες που εμφανίζουν τα υψηλότερα επίπεδα σκέψεων αυτοκτονίας είναι οι άνδρες, οι έγγαμοι, οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι κάτοικοι Αττικής και οι άνεργοι. Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν να ερμηνευθούν στο πλαίσιο των νέων κοινωνικών ρόλων, των οικογενειακών υποχρεώσεων και των συνθηκών εργασίας που χαρακτηρίζουν αυτές τις ομάδες, υπογραμμίζοντας την επιτακτική ανάγκη υιοθέτησης ευέλικτων και αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης. Χαρακτηριστικά, οι άνδρες αποτελούν μια ομάδα που απαιτεί στοχευμένη και ευέλικτη προσέγγιση, καθώς γενικότερα δεν συνηθίζουν να αναζητούν ιατρική βοήθεια για ψυχολογικούς λόγους, και, συγκεκριμένα, έχουν μικρότερη κοινωνική υποστήριξη πριν την αυτοκτονία συγκριτικά με τις γυναίκες και υιοθετούν περισσότερο αποτελεσματικά μέσα θανάτου. Επίσης, η σύνδεση της ανεργίας με τις σκέψεις αυτοκτονίας έχει βρεθεί να είναι πιο ισχυρή ανάμεσα στους άνδρες. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το βάρος των οικονομικών υποχρεώσεων βιώνεται συχνά από τους άνδρες ως ενυπάρχον στον ρόλο τους και γι’ αυτό ίσως είναι ιδιαίτερα ψυχικά δυσβάσταχτο όταν δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν σε αυτό.
* Θα λέγατε ότι απαιτούνται μέτρα κοινωνικής προστασίας και πρόληψης, τα οποία υποδεικνύουν τα ευρήματά σας; Είναι, άραγε, δυνατόν να υπάρξουν τέτοια μέτρα προστασίας και πρόληψης στον συγκεκριμένο τομέα;
Προτεραιότητα για κάθε χώρα που βρίσκεται στον κυκεώνα μιας οικονομικής κρίσης είναι η προστασία της ψυχικής υγείας, της γενικής υγείας, αλλά και της ποιότητας ζωής των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο. Η κατάθλιψη με όλες της τις συνέπειες φαίνεται να αναδεικνύεται σε ένα μείζον ζήτημα και θα πρέπει να αναπτυχθούν υποστηρικτικά κοινωνικά δίκτυα, αλλά και προσιτές και ευέλικτες υπηρεσίες πρόληψης και αντιμετώπισης. Η άμεση ανίχνευση προβλημάτων ψυχικής υγείας και αυτοκτονικών σκέψεων θα συντελέσουν στη μείωση των συνεπειών της κρίσης στο επίπεδο της ψυχικής υγείας. Σε αυτήν την προσπάθεια κεντρικό ρόλο παίζουν οι καλά οργανωμένες κοινοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όπως τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας και οι τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας.
"Κινδυνεύει η ψυχιατρική μεταρρύθμιση"
* Ανησυχείτε για τις δραστικές περικοπές στον προϋπολογισμό των φορέων του προγράμματος αποασυλοποίησης των ψυχικώς πασχόντων “Ψυχαργώς”;
Το πρόγραμμα “Ψυχαργώς” είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, συνώνυμο με την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και την Αποασυλοποίηση, ένα πρόγραμμα που άλλαξε το τοπίο των ψυχιατρικών υπηρεσιών στη χώρα μας. Σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, θίγονται πρώτα και κύρια οι “ευάλωτες” και αδύναμες κοινωνικές ομάδες, αυτές που δεν μπορούν να διεκδικήσουν και να υπερασπιστούν τα δικαιώματα τους. Αν αυτές οι περικοπές στους προϋπολογισμούς των φορέων του προγράμματος “Ψυχαργώς” δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά, είναι βέβαιο πως οι κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας, οι κινητές μονάδες, τα κέντρα ημέρας, οι ξενώνες θα συρρικνωθούν ή και θα κλείσουν, αφήνοντας αβοήθητους χιλιάδες συνανθρώπους μας που πάσχουν και τις οικογένειές τους. Αν αυτές οι υποχρηματοδοτήσεις συνεχιστούν, μοιραία θα καταλήξουμε σε πρακτικές επαναϊδρυματισμού, που στην ουσία είναι πρακτικές οπισθοδρόμησης, και το “εύθραυστο” οικοδόμημα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης θα οδηγηθεί σε κατάρρευση. Σαφώς λοιπόν αυτές οι εξελίξεις δεν μπορούν παρά να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές, θέτοντας ένα μείζον κοινωνικό, επιστημονικό, αλλά και ηθικό ζήτημα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου